Sanne Hoving

Dat de werkdruk in het onderwijs hoog is en het beroep van leerkracht zwaar, dat horen we vaker. Maar wat is er aan te doen? Tijd voor een positief verhaal, dachten ze bij scholengroep Vivente in Zwolle. En dus stelde het bestuur in mei 2021, midden in de coronacrisis, een coördinator werkgeluk en mentale veerkracht aan. De opdracht: het werkplezier in de hele organisatie vergroten en het onderwerp op alle niveaus in de organisatie blijvend op de agenda zetten.

Druk is goed

Twee dagen per week heeft Martijn Kist, die naast zijn werk voor Vivente nog een eigen coachpraktijk heeft, voor zijn functie van coördinator werkgeluk en mentale veerkracht. In die twee dagen coacht hij medewerkers, verzorgt hij teamtrainingen en ontwikkelt hij – samen met de afdeling HR – beleid gericht op duurzame inzetbaarheid en werkgeluk. Een drukke baan, maar dat is voor Martijn geen probleem.

‘Een drukke baan is niet erg’, legt hij uit. ‘Werk kost per definitie energie. Maar werk kan ook heel veel energie teruggeven. Een baan zonder werkdruk maakt je waarschijnlijk niet gelukkig. Iedereen heeft een bepaald niveau aan werkdruk nodig om überhaupt werkgeluk te kunnen ervaren.’

Zo lang Martijn het gevoel heeft dat het zinvol is wat hij doet, dat hij iets kan veranderen, vindt hij het juist fijn om het druk te hebben. Maar dan moet ook de directie bereid zijn te veranderen en het niet erg vinden een spiegel voorgehouden te krijgen. Martijn doet het niet voor de bühne.

Van woorden naar concreet beleid

Duurzame inzetbaarheid, werkgeluk, het zijn woorden die elke werkgever aangeeft belangrijk te vinden. Maar hoe geef je concreet invulling aan die begrippen? En hoe zorg je dat het beleid dat je erop maakt echt onderdeel wordt van de dagelijkse praktijk en van de cultuur van de organisatie? Martijn is er, aan het eind van zijn eerste jaar, nog niet helemaal uit. Maar er zijn wel een aantal stappen gezet.

De eerste stap: zijn aanstelling. ‘Het feit dat ik voor best wel lange tijd twee dagen per week beschikbaar ben om bezig te zijn met het onderwerp werkgeluk en mentale veerkracht laat zien dat het voor Vivente belangrijk is’, zegt Martijn hierover. Het onderwerp staat op de kaart, heeft een eigenaar en hoeft er niet ‘even’ bij gedaan te worden. Dit signaal wordt door medewerkers al enorm gewaardeerd.

Daarnaast heeft Vivente een ‘learning point’ ingericht (een digitaal portaal waar medewerkers zich kunnen inschrijven voor individuele coaching en workshops op het gebied van vitaliteit en werkgeluk), waarvoor Martijn met zijn collega’s van HR het aanbod up to date houdt.

Wat is het energieniveau in de organisatie?

Na een kennismaking op alle scholen is Martijn nu bezig met het opzetten van een medewerkersonderzoek waarin niet alleen de tevredenheid, maar ook de betrokkenheid en bevlogenheid van medewerkers wordt gemeten.

‘Ik wil weten wat het energieniveau is in de organisatie. Iedere medewerker krijgt een persoonlijk (en vertrouwelijk) rapport met tips en trucs voor zijn of haar eigen situatie. En wij krijgen per school en voor de hele organisatie inzicht in de bevlogenheid, betrokkenheid en werkdruk binnen het team’, legt Martijn uit.

Zo’n nulmeting doen is nog niet gemakkelijk, want de timing in het schooljaar maakt veel verschil voor de uitkomst. Een onderzoek in de laatste drukke weken voor een vakantie geeft heel andere resultaten dan aan het begin van het schooljaar, bijvoorbeeld.

En dan moet er ook nog iets met de uitkomsten worden gedaan, wat ook weer extra taken betekent voor de toch al zo drukbezette schooldirecteuren. Al is het natuurlijk wel de bedoeling dat op den duur ook hun werkplezier toeneemt door deze inspanningen.

Een definitie van werkgeluk

Toen Martijn net begon bij Vivente heeft hij verschillende mensen gevraagd wat ze van de term ‘werkgeluk’ vinden. Soms wordt er dan lacherig over gedaan, maar door erover te praten ontstaat er een werkbare definitie. Martijn: ‘Het is een trendwoord. Dat is fijn, want daardoor kan iedereen zich er iets bij voorstellen, maar zo’n woord dekt nooit de volledige lading. Ik denk niet dat je gelukkig wordt van het najagen van geluk. Voor mij gaat werkgeluk over zingeving. Doe ik waar ik voldoening uit kan halen? Hoe competent voel ik me? Kan ik mezelf ontwikkelen als medewerker?’

‘Ik krijg weleens het verwijt dat ik me teveel richt op het positieve stuk’, zegt Martijn. ‘Ik zie heus wel dat teveel werkdruk echt een risico is voor de gezondheid. En we hebben veel aandacht voor medewerkers die werkelijk last hebben van de werkdruk. Maar mijn ervaring is dat ook wanneer de werkdruk heel hoog is, er resultaten te behalen zijn door je te richten op werkgeluk.’

Door de kennis en het bewustzijn van medewerkers op het gebied van werkgeluk te vergroten, hoopt Vivente dat medewerkers eerder aan de bel trekken, zodat verlies van werkplezier of uitval door stress voorkomen kan worden.

Ook van leuk werk moet je uitrusten

Er moet wel balans zijn en tijd om te herstellen, zelfs wanneer werk heel zinvol en leuk is. En dat is precies wat het werk van leerkracht nu zwaar maakt. Want hoe herstel je als je de hele dag werkt in een volle klas met veel prikkels?

De maatschappelijke ontwikkeling dat ouders en kinderen mondiger zijn geworden kan door een cursus mentale veerkracht niet worden teruggedraaid. Het vak verandert. Dat betekent voor ervaren leerkrachten dat ze daar nieuwe vaardigheden voor nodig hebben, en voor startende leerkrachten dat ze vaak op zoek zijn naar hun eigen stijl en identiteit in het vak.

Het begint met motivatie

Voor Martijn begint het antwoord voor beide groepen met motivatie. Waarom ben ik docent geworden? Voel ik me verbonden met het hogere doel van de school en met het team? Eigenlijk zou dit al op de pabo aan bod moeten komen, vindt hij. ‘We hebben wel een reken- en taaltoets, maar is er ook een toets voor de motivatie?’

Vivente doet er alles aan om medewerkers met dit soort vragen te begeleiden. Voor startende leerkrachten is er vanaf dit schooljaar een programma met aandacht voor balans en zorgen voor jezelf. Met schooldirecteuren besteedt Martijn aandacht aan het bespreekbaar maken van werkdruk en werkgeluk. En individuele medewerkers kunnen, zonder tussenkomst van hun leidinggevende, zelf een afspraak maken met Martijn of een andere coach wanneer ze niet meer zo gelukkig zijn in hun werk.

Gelukkige docenten, beter onderwijs

Met meer trots, meer positiviteit en meer professionele autonomie hoopt Vivente het werk voor medewerkers zo prettig mogelijk te maken. In de hoop dat het bijdraagt aan het oplossen van de personeelstekorten in het onderwijs. Martijn: ‘Als je investeert in werkgeluk en mentale veerkracht gaat als vanzelf het verzuim omlaag en word je een aantrekkelijker werkgever.’

En nog belangrijker: het komt ten goede aan de kwaliteit van het onderwijs. Fitte, vitale, gemotiveerde docenten kunnen leerlingen makkelijker meenemen in hun ontwikkeling. Gelukkige docenten, beter onderwijs, geïnspireerde leerlingen. Dat is waar het uiteindelijk om gaat.

Maaike Brasser

“Hoe streng ben jij?”

Een ongewone vraag om te stellen en ongewoon om over na te denken. We meten onze eigenwaarde vaak aan de hand van de prestaties die we leveren. In coaching kijken we niet alleen naar de prestaties die je levert of de doelen die je nog wilt behalen, maar ook naar hoe je naar het beeld van jezelf kijkt. Hoe streng jij bent kan namelijk best bepalend zijn in de ‘run naar het succes’.

Iedereen heeft een lijst van eisen die men aan zichzelf stelt, laten we daarmee beginnen. Het ontstaat in de opvoeding, je kijkt het af van belangrijke sleutelfiguren en gaandeweg leer je ‘hoe het heurt’. Vaak ben je je totaal niet bewust van het interne eisenlijstje dat ontstaan is en daarom ook niet bewust van wanneer het je belemmert in je functioneren.

Ik heb in mijn werk als loopbaancoach veel eisenlijstjes mogen inzien van mensen in een coachingstraject. Soms zijn het grote ‘opdrachten’ en soms lijken het futiliteiten die toch belangrijk zijn. Ik noem een aantal voorbeelden; misschien herken jij ze ook?

Niks mis mee toch? Ik denk dat we dit allemaal in meer of mindere mate herkennen. We hebben vaak een beeld gevormd van wie we willen zijn en hoe we ons moeten gedragen om ‘goed, leuk, of geslaagd’ te zijn. Als we dit allemaal herkennen waarom dan toch hier op focussen in een coachingstraject?

Omdat het leven niet zo maakbaar blijkt te zijn als dat eisenpakket je doet geloven. Het leven overkomt je. Door de komst van een nieuwe directie verandert jouw dagelijks werk zodanig dat het niet meer bij jouw waarden past. Door ouderdom worden ouders afhankelijker van hulp bij boodschappen en andere zorg. Door ziekte heb je niet meer de energie van eerder. Door verlies moet je iemand missen die belangrijk voor je was.

Ja, in een ideale wereld is het eisenlijstje een leuke ‘checklist’ waar je voldoening uit haalt bij het afvinken. Maar omdat het leven onvoorspelbaar is en eigenlijk niet te regisseren valt, kan het eisenlijstje ineens een opgave worden. Je voldoet niet meer aan jouw eigen eisen en in plaats van dat je met mildheid naar jezelf en je omstandigheden kijkt, probeer je nog beter je best te doen: “Ik moet sterk zijn, ik moet volhouden”.

Tijdens coachingsgesprekken zie ik dat mensen vooral controle op de omgeving proberen te krijgen, om toch aan alle eisen te kunnen voldoen. “Als mijn leidinggevende nu zus of zo zou doen. Als het me lukt om te zorgen dat… Als zij nu ook haar deel oppakt… Als ik opvang heb geregeld voor… Dan kom ik aan mezelf toe en tot rust”. Sommige mensen weten dit ‘als, dan’ denken uit te rekken tot het pensioen. “Als ik met pensioen ga, dan…”

De omgeving controleren kost echter veel energie en geeft frustraties. Dan vraag ik: “hoe streng ben jij?” Maak eens een lijst. Welke eisen zitten je op de nek, waar wil je zo graag aan voldoen en wat moet er gebeuren voordat je tot rust kunt komen? Selecteer eens welke eisen door een ander aan jou zijn opgelegd en welke eisen jij jezelf hebt gesteld.

Het is vaak deze ongezonde interne dialoog die ik zie resulteren in een burn-out. Bij een burn-out krijgen werknemers het advies rust te nemen en thuis te herstellen. Maar de rust en het herstel komt meestal niet vanzelf. Men voldoet niet meer aan de eisen die men aan zichzelf heeft gesteld om ‘goed, leuk, of geslaagd te zijn’, waarop mensen met een burn-out zichzelf veroordelen als ze thuis komen te zitten: “Ik mag mijn collega’s niet in de steek laten. Ik moet me niet aanstellen. Ik moet ontspannen. Ik mag niet ziek zijn”.

Wat ik probeer in een coachingstraject is om je bewust te maken van dit eisenpakket: waar komt het vandaan en wat is er van waar? Soms vinden mensen het een heel normaal eisenpakket en zijn ze verrast als ik er vraagtekens bij plaats.

Om er achter te komen of je realistische eisen aan jezelf stelt zou je jezelf het volgende kunnen afvragen: stel ik deze eisen ook aan mijn beste vriend? Is dit een eisenpakket dat ik ook mijn kinderen wil meegeven? Voelt dat goed of wordt het nu toch een beetje benauwend?

Dan is het tijd om aan een nieuwe lijst te werken. Eén die ik niet voorschrijf of adviseer, maar eentje die de coachee zelf maakt. Een eisenlijst die rekening houdt met het onvoorspelbare leven omdat de nuance vaak zoveel meer lucht geeft: ‘Ik wil het huis schoon houden en soms heb ik het te druk. Ik wil klaarstaan voor mijn collega’s en daardoor ben ik soms later met mijn andere taken. Ik wil graag voor anderen zorgen, en ik mag ook zelf om hulp vragen. Ik mag kwetsbaar zijn en emoties delen. Ik wil een leuke partner zijn en dat lukt niet altijd. Ik ben een betrokken ouder en ik maak ook fouten’.

Ik weet ook dat het maken van een nieuwe lijst niet in één keer tegenwicht kan bieden aan de ‘oude lijst’ die al jaren de dienst uitmaakt. Maar het begint bij bewust worden van de interne dialoog en vraagtekens zetten bij de dingen die zo vanzelfsprekend lijken. Oude eisen uitdagen en toetsen op haalbaarheid met iemand die je vertrouwt. Daarna vasthouden aan jouw nieuwe ‘regels’ en er voor kiezen om uit te rusten als je te moe bent om de ramen te lappen na een volle werkweek. En dan op een dag door je vieze ruiten kijken naar hoeveel moois er te zien is wanneer je begint met het stellen van realistische eisen.

Onze opdrachtgevers willen investeren in werkgeluk. Ik wil ze laten zien dat in een organisatie de werkbeleving van collega tot collega kan verschillen, door het eisenpakket dat ze zichzelf opleggen en de interne dialoog die daaruit voortvloeit. Eén collega gaat bijvoorbeeld fluitend naar het werk (interne dialoog: Ik mag fouten maken. Als het niet lukt, vraag ik om hulp) En de andere collega met dezelfde taken loopt volledig stuk (interne dialoog: ik mag geen fouten maken. Als het niet lukt, sta ik er helemaal alleen voor). Dat kost zoveel meer energie.

‘Hoe streng ben jij’ is een oefening die voort komt uit ACT (Acceptance and Commitment Therapy). Een coachmethode waar ik veel mee werk, onder andere gebaseerd op mindfulness en positieve psychologie. Met deze methode werken we aan mentale veerkracht om te leren omgaan met uitdagingen en tegenslagen, in plaats van er tegen te vechten.

De uitspraak van Franciscus van Assisi (1181-1226) omvat veel van het gedachtengoed van ACT:

“Geef me de moed om te veranderen wat ik kan veranderen. Geef me de wijsheid om te accepteren wat ik niet kan veranderen. Geef me het inzicht om het verschil tussen beide te zien.”

ACT is een wijze van benaderen, anders leren kijken, oefenen en uitproberen. Je leert leven naar jouw eigen waarden en leert omgaan met emoties in plaats van ze proberen te veranderen. Dit is één van de vele oefeningen uit onze aanpak. Wil je meer weten? Laat je eens verrassen wat wij voor jou persoonlijk of voor jouw organisatie kunnen betekenen!

 

Geert Hoving

Een team is nog geen team als er team op staat.

Effectief werken in teamverband is belangrijk bij personeelstekorten en toenemende werkdruk.
Ook in 2019 zal het tekort aan medewerkers in diverse sectoren blijven toenemen. Ondanks de eerste geluiden over een afzwakking van de economische groei, met name als gevolg van buitenlandse invloeden, zoals de Brexit, zullen o.a. in de zorg, het onderwijs, de bouw, de transportwereld, de horeca en de technieksector, een gebrek aan voldoende personeel leiden tot spanning en een toenemende werkdruk bij het zittende personeel. Vanwege de grote werkdruk neemt bij veel organisaties het ziekteverzuim toe. 1 op de 7 medewerkers is ziek vanwege burn-out klachten. Kortom; er wordt van alle medewerkers en leidinggevenden veel gevraagd om succesvol te zijn.

Gelukkig werken veel mensen in teamverband en daar ligt mijns inziens voor een deel ook de oplossing voor het personeelstekort. Want door optimaal gebruik te maken van elkaars talenten en doordat iedereen precies weet wat van hem/haar wordt verwacht kunnen medewerkers vaak meer dan ze zelf denken. Maar het smeden van een succesvol team is geen sinecure…

Om als team succesvol te kunnen zijn, zijn o.a. de volgende zaken van groot belang; het teamdoel en de groep zelf. Mensen zijn groepsdieren. Het aantal groepen waar mensen lid van zijn neemt gestaag toe. Sociale groepen zoals  gezin, vrienden, vereniging en sport. Maar ook taakgroepen, leergroepen, werkgroepen, besturen en teams. En daarnaast maken ook veel mensen deel uit van digitale groepen(Facebook, LinkedIn)

Teams en groepen kunnen gezellig zijn, creatief en zorgzaam, waar de groep zich veilig voelt. Het spreekwoordelijke warme bad waarin je ‘thuiskomt’ en waar je mag zijn wie je bent. Maar mensen kunnen elkaar het leven ook zuur maken. Waar onderhuidse zaken spelen, waar je de vinger niet op kunt leggen, waar je moe wordt van het samenzijn. Wij gaan graag aan de slag met datgene wat er ‘onder water’ speelt.

Het succes van een individuele medewerker wordt in belangrijke mate bepaald door het team waar hij/zij deel van uit maakt. Een groep mensen tot een succesvol team smeden vereist aandacht en voortdurend onderhoud van een aantal factoren. Als eerste is het een vereiste dat er een heldere teamdoelstelling is die begrepen en gedragen wordt door alle teamleden. Helaas constateren onze Cvites coaches regelmatig bij teamcoachings opdrachten dat de individuele leden niet weten waar de organisatie of het team voor staat en wat er van hen  wordt verwacht. Het verduidelijken van de relevantie en haalbaarheid van de doelen is dan een eerste vereiste.

Als het team nog geen team is en mensen zich onvoldoende onderdeel van de groep voelen gaan we met behulp van verschillende modellen en analyses, waaronder de piramide van Lencioni op zoek naar de oorzaken waarom het team niet die ‘veilige werkplek’ is en hoe het komt dat medewerkers zich niet betrokken en verantwoordelijk voelen voor de resultaten.

Wij geloven dat alle bedrijven en instellingen  behoefte hebben aan effectieve  teams om succesvol te blijven. Met behulp van een eenvoudig model en gerichte coaching bieden we graag praktische handvatten voor teamontwikkeling en het bouwen van succesvolle teams.

Wil je meer weten? Kijk dan op www.cvites.nl of bel 0591-652970

 

Van een creatieve cliënt kreeg Agnes een lamp omdat ze geleerd heeft om dilemma’s op te pakken en tegen het licht te houden en zaken van verschillende kanten te belichten. Tevens heeft het coaching traject haar lichtpuntjes gebracht. Haar leidinggevende kreeg een kleine en grote bloempot, omdat hij haar ruimte heeft gegeven om te verpotten en te groeien.

“Het kan nooit fout, alleen anders dan gedacht
Maar wat maakt dat uit, in anders zit juist kracht.”

Door Johan Wachtmeester (opgetekend door Sanne Hoving)

De zomervakantie staat voor de deur. Daarom deel ik vandaag een bijzondere vakantietip: Casa Arroyo de la Montaña in Andalusië. Deze bed&breakfast in het zuiden van Spanje kenmerkt zich niet alleen door een prachtig uitzicht en heerlijk weer, maar ook door de eigenaren Nel en Jeroen.
Zo’n acht jaar geleden klopte Jeroen aan bij Cvites. Een scheiding, verhuizing en problemen op het werk hadden bij hem tot een zware burnout geleid. In die periode heb ik Jeroen begeleid, en we hebben altijd contact gehouden.

Neem je leven in eigen hand en volg je droom

Het leuke van contact met oud-cliënten is dat je het resultaat van je werk op de lange termijn ziet. Want ook na het traject bij Cvites heeft Jeroen nog genoeg meegemaakt. Hij begon een klusbedrijf, dat goed liep, maar het zorgde bij hem opnieuw voor teveel spanning. Twee jaar geleden volgden hij en zijn grote liefde Nel hun droom, door een huis in Spanje te kopen.

Hoewel Jeroen van vele kanten hulp en begeleiding heeft gehad, geeft hij mij nog steeds terug hoe waardevol de periode bij Cvites voor hem geweest is. ‘Je hebt mij laten weten en voelen hoe ik het leven weer zelf in eigen hand kan nemen’, schreef hij laatst in een mail. Dat compliment was goed voor een glimlach die ik een week lang niet meer van mijn gezicht kreeg.

Soms is het een klein moment in een coachingstraject dat de meeste indruk achterlaat. In het geval van Jeroen was dat een wandeling langs het Oranjekanaal, waarbij hij steeds achter mij bleef lopen. Ik vroeg hem of hij ook even ‘voorop’ wilde lopen, en die vraag bracht uiteindelijk heel wat teweeg.

Nooit te laat voor keuzes

Op zijn 52^e zat Jeroen in de ww. Nu is hij 61 en in de bloei van zijn leven. De bed&breakfast loopt goed en Nel en hij genieten volop van het Spaanse landschap en hun gasten. Jeroen: ‘Ik kijk terug op een vaak moeilijke periode van pijn, teleurstelling en loslaten. Maar ook op een periode van durven ontdekken wat ik echt wilde, nodig heb en aankan.’

Het verhaal van Jeroen is voor mij een perfect voorbeeld van wat het coachingsvak zo mooi maakt. Ik deel het hier met jullie om te laten zien dat het nooit te laat is om je lot in eigen hand te nemen. Geïnspireerd door Jeroen wens ik jullie een mooie zomer. Vind het geluk onder de Spaanse (Italiaanse, Afrikaanse, Nederlandse) zon!